مدیریت بحرانِ سازمانهای مردم نهاد

مدیریت بحرانِ سازمانهای مردم نهاد:
(امید به یکپارچگیِ سازمان های مردم نهاد در احیای سرمایه های انسانی، مادی، اقتصادی و محیطی از دست رفتۀ افراد سیل زده)
نویسنده: فاطمه جعفری؛ کاندیدای دکتری تخصصی مددکاری اجتماعی

ضرورت یکپارچگی سازمان های مردم نهاد در بلایا­ی طبیعی را بدون مرور تاریخچۀ قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی نمی توانیم به درستی فهم کنیم­. قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی با هدف ایجاد انسجام در سیاستهای رفاهی با هدف توسعۀ عدالت اجتماعی و حمایت از همۀ افراد کشور در برابر رویدادهای اجتماعی، اقتصادی، طبیعی و پیامدهای آن مشتمل بر نوزده ماده و بیست و یک تبصره در مجلس شورای اسلامی تصویب و در سال ۱۳۸۳/۰۳/۰۹ در شورای نگهبان تأیید شد. دراین نظام بر سه حوزه تأکید شده است:

-حوزۀ بیمه‌ای:­ شامل بخش‌های مختلف بیمه‌های اجتماعی

–حوزۀ حمایتی و توانبخشی: شامل ارائه خدمات حمایتی و توانبخشی و اعطاء یارانه و کمکهای مالی به افراد و خانواده‌های نیازمند

حوزۀ امدادی: شامل امداد، نجات در حوادث غیر مترقبه

در نظام قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی در حوزۀ امداد طبق ماده ۵ به دو وظیفۀ بنیادین اشاره می‌شود:

الف. آماده­ سازی و هماهنگی سازمان ها و نهادهای ذیربط برای ارائه فوری و کافی به آسیب دیدگان و رویدادهای غیر مترقبه؛

ب. پیش بینی سازو­کارهای لازم برای امور مربوط به باز­سازی کوتاه مدت با همکاری سازمانهای دولتی، و غیر دولتی و نهادهای مدنی.

به نظر می‌رسد حوزۀ امداد در ایران در هر دو وظیفۀ خود دچار کاستی شده است، در حوزۀ هماهنگی در پیشامدهای غیر­مترقبه از یک سو با  نبود هم خوانیِ سازمانهای دولتی با یکدیگر، از سوی دیگر سازمانهای مردم نهاد با هم و در طرفی دیگر سازمانهای دولتی و مردم نهاد با یکدیگر هستیم. در بین این ناهماهنگی­ها بیشتر به هماهنگیِ بین سازمان های مردم نهاد پرداخته خواهد شد، چون امید بیشتری به این سازما­نها وجود دارد و نگاه خوش بینانه­ ای مبنی بر اینکه در فرایند بلوغ این نهادها کورسویی برای ایجاد یکپارچگی بین سازمانهای دولتی و مردم نهاد در سطوح کلان­ تر ایجاد شود.

در پیشامد اخیر سیل در ایران و به دنبال آن یکپارچگی و اتحادهایی که بین چند سازمان مردم نهاد ایجاد شده است این پیوستگی از سویی هم ر­ضایت بخش هست و هم نیست، رضایتبخش از اینکه بایستگی پیوستگیِ بین سازمان های مردم نهاد بیش از گذشته ایجاد شده است و این نشانی از رشد رو به جلوی سازمان های مردم نهاد در ایران است و نا خشنود از اینکه این­ پیوستگی­ها یک­ مرتبه ­ای­ و طی یک فرایند و برنامۀ از پیش تعیین شده نیست و این در­ رویارویی با بند «د» مادۀ نهم نظام قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی است که در این بند بر سیا­ستهای پیشگیری و ضرورت هماهنگی دستگاه‌های مؤثر تأکید می­ کند. ­از جمله پیامد های­ این­ ناهماهنگی این است که  مدیریت خطر فجایع و پیشامدها [۱]کاهش پیدا می­کند. و از سویی پرسش اصلی این است که این سازمان ها چقدر در مدیریت این بحران ها آموزش دیده و آماده هستند به عنوان نمونه:

– مددکاران اجتماعی سازمانهای مردم نهاد چقدر با مفاهیم اصلی مددکار اجتماعی بلایا [۲] آشنا هستند و درمان های زودهنگام و بلندمدت صورت گرفته توسط آن ها برای مردمِ درگیر سیل و سایر بحران های طبیعی چقدر به صورت موثر  انجام می شود؟

– مداخلۀ سازمان های مردم نهاد چه میزان به انباشت سرمایۀ انسانی و اجتماعی در مناطق درگیر بحران طبیعی، طی فرایند مراقبت اجتماعی فراهم شده توسط آن ها کمک می ­نماید؟

–  چقدر ­اتحاد بین سازما­نهای مردم نهاد مفهوم قدرت بخشیِ سیاسی و اقتصادی را  جهت مدافعه حقوق افراد درگیر بحران های طبیعی تقویت می­ کند؟ مورد­ی که به نظر می­ رسد کمتر در سازمان های مردم نهاد عمومیت دارد.

– در تعریف بحران های طبیعی گفته می شود این بحران ها شامل حوادثی هستند که سبب می شود سرمایه های انسانی، مادی، اقتصادی و محیطیِ افراد از بین برود­. حالا پرسش این است که اتحاد بین سازما­نهای مردم نهاد­ روی کدام بخش از این از دست دادن­هاست و کدام را بیشتر تأمین می­ کند؟

در نهایت توصیه می شود  جهت مدیریت موثر بحران های طبیعی، سازمان های مردم نهاد به موارد ذیل توجه کنند:

-انتقال نگرانی های افراد درگیر بحران های طبیعی به دولت،

-مدافعه و مونیتور کردن سیاستها و تشویق مشارکت سیاسی از طریق فراهم کردن آگاهی و اطلاعات

-به نظر می رسد زمانی که سازمان های مردم نهاد جهت مدیریت بحران های طبیعی با هم یکپارچه می شوند در حقیقت این پیام را انتقال می­دهند که این یکپارچگی فارغ از اینکه ماهیت سازمان مردم نهاد به صورت فردی چگونه است و در چه سطحی فعالیت می­کند، با این یکپارچگی فعالیت وی به سطح ملی گره خورده است و فارغ از اینکه تا قبل از این یکپارچگی، جهت گیریِ سازمان مردم نهاد چه بوده است؟ جهت گیری خیریه ای، خدماتی، مشاکتی و قدرت بخشی … این یکپارچگی می طلبد که ترکیبی از این جهت گیری ها صورت گیرد و به صورت خلاصه اینکه یکپارچگی سازمانهای مردم نهاد در مدیریت بحران های طبیعی نگاهی ملی، هدایت فعالیت در سطح ملی و ترکیبی از جهت گیری های گوناگون سازما­نهای مردم نهاد را با تأکید بر مدافعه می طلبد تا سایر کنشگران و سازمانهای دولتی نیز با این فعالیت هماهنگ، به اجرای مسئولیت خویش در بحران پایبند شوند.

منابع:

Moitra,A.().Role of NGOs In Disaster Managment

[۱]Disaster Risk Management

[۲]Disaster social work